Groendak in vogelvlucht

Ruim 30 geïnteresseerde wijkbewoners namen deel aan de workshop ‘Vergroen je dak’. De workshop werd op 5 juli 2018 gegeven in het kader van het project Groendaken Bezuidenhout. Inmiddels staan de eerste afspraken met bewoners die hun dak willen vergroenen ingepland. 

De workshop werd verzorgd door Melvin Kaersenhout en Ruud Kempen. Kaersenhout is in het dagelijks leven architect en als lid van de werkgroep Duurzaam Bezuidenhout projectleider van Groendaken Bezuidenhout. Kempen is dakhovenier bij Van derTol en technisch adviseur van het project Groendaken Bezuidenhout. Als kennismanager groendaken is hij onder meer betrokken bij het succesvolle 10-jarige groene-dakenprogramma van de gemeente Rotterdam.

Voordelen groendak
Een groendak of begroeid dak is een verzamelnaam voor een sedum-, gras-, mos- en kruidendak. Een sedumdak houdt zich met minimaal onderhoud zelf in stand. De voordelen zijn er niet minder om. Een groendak gaat verstening tegen en biedt verkoeling in de zomer; buffert water en ontlast de riolering bij hevige regenbuien; vermindert het fijnstof in de lucht en daarmee ook gezondheidsproblemen; zorgt voor meer biodiversiteit en trekt zo nuttige insecten en vogels aan; en – last but not least – groen heeft over het algemeen een positieve invloed op het welbevinden van mensen.

En goed voor de portemonnee
Naast al die milieuvoordelen is een groendak ook nog eens goed voor de portemonnee. Kaersenhout zegt dat een groendak de waarde van de woning kan verhogen (‘zeker als het groendak zichtbaar is’). Liggen er zonnepanelen op het dak, dan zal het rendement daarvan stijgen (‘ tot 8%’) doordat het dak minder warm wordt. Dat laatste heeft ook een gunstig effect op het wooncomfort in huis (‘Op warme dagen kan de temperatuur in huis 5 tot 8 graden lager uitvallen’).

Meer groen
Kempen vertelt dat in Rotterdam al meer dan 230.000 m² groendak ligt. Wat dat betreft heeft Den Haag nog een inhaalslag te maken. Het project Groendaken Bezuidenhout wil daar in de wijk een steentje aan bijdragen. Verder vestigt Kaersenhout zijn  hoop op het coalitieakkoord 2018-2022. Daarin spreekt het nieuwe college van de gemeente Den Haag zich uit voor een betere leefklimaat en daarmee ook voor meer groen. Ze wil dat onder meer stimuleren met het uitbreiden van subsidie op groendaken.

Subsidie
Gaat u met een groendak aan de slag, dan adviseert Kaersenhout eerst te checken of de mogelijkheid op subsidie en de bijbehorende eisen nog actueel zijn. Op dit moment (tot september) is de hoogte van de subsidie 25 euro per m² en maximaal de helft van de aanlegkosten met een maximum van 10.000 euro per aanvraag. Daarbij moet het te leggen groendak een oppervlakte van minimaal 20 m², een waterbergend vermogen van 18 liter per m² en een wortelwerende laag hebben. Daarnaast moet er bij de aanvraag een foto van de bestaande situatie worden toegevoegd en het moet duidelijk zijn dat alles aan de geldende bouwregels voldoet. Anders dan bijvoorbeeld voor dak- of vloerisolatie, moet de subsidie voor groendaken vóóraf in plaats van achteraf worden aangevraagd.

Constructie
De belastbaarheid van het dak en de fundering kan alleen door een constructeur definitief worden bepaald, maar volgens Kaersenhout kan de vuistregel worden gehanteerd dat als er grind op het dak ligt, er ook een groendak op kan. Daarbij gaat hij uit van een gewicht van grind van 60 kilo per m². Dat is vergelijkbaar met een sedumdak met 60mm substraat en een waterbufferingscapaciteit van (voor de subsidie vereist) 18 liter per m². Blijken er constructieve aanpassingen nodig, dan moet er altijd een vergunning worden aangevraagd. Een sedumdak op een opbouw plaatsen is in theorie mogelijk als het gewicht van de opbouw dit toelaat. Er zit namelijk een maximum aan de belastbaarheid van de bestaande fundering en deze aanpassen is een zeer kostbare aangelegenheid. Een constructeur kan bepalen of deze belastbaarheid wordt overschreden.

VvE
Lid van een Vereniging van Eigenaren (VvE) en als bewoner van een bovenappartement behoefte aan groendak dat in de zomer verkoeling geeft? Kaersenhout wijst erop dat alles wat gemeenschappelijk is in een pand eigendom van de VvE is, tenzij…. Zo bestaat de mogelijkheid voor een individuele eigenaar om een separate overeenkomst met de VVE te sluiten, bijvoorbeeld over de aanleg van een groendak of het leggen van zonnepanelen. Deze overeenkomst moet altijd worden goedgekeurd door de VvE en worden vastgelegd in de splitsingsakte, want anders zijn de afspraken nooit rechtsgeldig.

Goedkoper
VvE’s zijn niet verplicht te verduurzamen. In het kader van een meerjaren onderhoudsplan (MDOP) is het efficiënt om naast het vervangen van het dak ook de isolatie en eventueel een groendak als extra optie mee te nemen. Al was maar omdat een combinatie van werkzaamheden altijd relatief goedkoper is. Verder adviseert Kaersenhout goed naar het vaak verouderde MDOP te kijken. Zo is het sinds een aantal jaren mogelijk om in plaats van bitumen ook EPDM-dakbedekking toe te passen. EPDM is duurzamer en heeft een veel langere levensduur dan bitumen (40 in plaats van 25 jaar). Bovendien is een volledig vastgelijmde EPDM-dakbedekking een zeer geschikte ondergrond voor de aanleg van een groendak.

Project Groendaken Bezuidenhout
Het project Groendaken Bezuidenhout, dat deels wordt gefinancierd uit een door de gemeente toegewezen wijkbudget, helpt Bezuidenhouters een groendak aan te leggen. Wijkbewoners hoeven wat groendaken betreft dus niet zelf het wiel uit te vinden. Met al hun vragen kunnen ze bij het project terecht en worden ze waar dar nodig is geholpen, ongeacht of men zelf een groendak wil gaan aanleggen of dat wil laten doen. Wat dat laatste betreft zal er in het najaar worden gekeken naar de mogelijkheid van gezamenlijke inkoop en dus het behalen van prijsvoordelen voor buurtbewoners. Denk ook aan de collectieve inkoop van onderhoud. gezamenlijk kan worden ingekocht omdat niet iedereen graag 1-2 keer per jaar het dak zelf kan of wil inspecteren.

Verder is er vanuit het project – tot een zekere hoogte – budget beschikbaar voor constructief advies van een constructeur voor complexere situaties, zoals bestaande dakopbouwen, en ondersteuning in de vorm van bouwkundig advies door een architect ten aan zien van bijvoorbeeld dakdetails. Ook zal er professioneel technisch advies beschikbaar zijn over groendaksystemen en beplantingssoorten. Tot slot zal het project helpen bij het opvragen en beoordelen van offertes en het aanvragen van subsidies.

Aanleggen van een groendak
Ruud Kempen maakt duidelijk dat er diverse typen groendaken zijn met tal van vormen van beplanting. Voor het veel toegepaste sedumdak gaat hij uit van een substraatlaag met een hoogte van 6 cm (ter vervanging dakgrind). Minder dan 6 cm raadt hij sterk af, omdat er dan te weinig water kan worden gebufferd waardoor het groendak bij een langere periode van droog weer verandert in een ‘dood’ dak. Verder wijst hij op de wettelijke bepaling dat het sedum 30 centimeter van de dakrand moet liggen. De ruimte tot de dakrand wordt bij voorkeur opgevuld met grind of tegels. Deze maatregel voorkomt dat het sedum over de rand gaat hangen en zo bij brand tot gevaar kan leiden. Ook zorgt het voor een betere waterafvoer van water en het tegengaan van lekkages bij bijvoorbeeld schoorstenen , omdat het verhoogde groendakpakket vaak boven de loodslabbes uitkomt.

Kosten
Het verschil tussen zelf doen en laten doen, zit in het arbeidsloon, stelt Kempen nuchter vast. De kosten van het laten aanleggen van een groendak variëren volgens Kempen van 50 tot 80 euro per m² (richtprijzen bij standaardsituaties). De kosten van het materiaal dat hoort bij een groendak met een hoogte van 6 centimeter schat hij op 30 tot 40 euro per m². Daar gaat weer subsidie af (tot 50% van de gemaakte kosten).

Kempen voegt eraan toe dat een gecertificeerde hovenier volgens de arbo-regels verplicht is om zowel bij aanleg- als bij onderhoudswerkzaamheden van een groendak, te werken met valbescherming. Daarvoor wordt een hek aan de rand van het dak geplaatst.

Afschuifsysteem
Volgens Kempen kan een groendak op tal van daken. Bij daken met een hoek tot 10-graden volstaat een traditioneel systeem. Is de hoek groter dan wordt een afschuifsysteem gebruikt dat het substraat fixeert en voorkomt dat het gaat schuiven. Denk aan de wijze waarop woningen in wintersportgebieden zijn toegerust om de sneeuw op hun dak te houden. Wel wijst hij erop dat hoe ‘ingewikkelder’ het groendak, des te meer onderhoud het vergt. Zo raadt hij bijvoorbeeld aan om zaailingen op tijd te verwijderen als een groendak in de buurt van planten met veel zaden/vruchten, zoals acacia’s, ligt.

Zonnepanelen op een groendak zijn een goede combinatie. En daarbij hoeft niet te worden geboord. Kempen zegt dat Van derTol een systeem toepast waarbij de zonnepanelen los op het groendak kunnen worden geplaatst en het groendak zelf voor de benodigde ballast tegen opwaaien zorgt. Hiervoor is dus geen extra ballast nodig, waardoor de combinatie groendak én zonnepanelen qua totaal gewicht constructief gezien eenvoudiger haalbaar is.

Interessante combinaties
Op de vraag of een groendak ook in hoogtes mag variëren, antwoordt Kempen bevestigend. ‘Mits het dak er sterk genoeg voor is.’ Hij adviseert verhogingen aan te brengen op de plekken waar draagmuren lopen. Zelf is hij een groot voorstander van variatie in de dikte van het substraat; er zijn interessantere combinaties van beplanting mogelijk en dat is weer bevorderlijk voor de biodiversiteit. Hij vertelt dat aan de Schenkweg een groendak wordt aangelegd met een speciale plantenmix waar bijen dol op zijn.

Wat compost betreft, werkt Kempen zelf met langdurige meststoffen. Als het om onderhoud in een standaardsituatie gaat adviseert hij een tot twee keer per jaar te kijken of de randen schoon zijn en de waterafvoer open en goed zichtbaar is.

Kennis en ervaring delen
Kaersenhout concludeert ten slotte dat groendaken om meerdere redenen zinvol zijn, maar dat je tegelijkertijd met veel zaken rekening moet houden als je er een wilt aanleggen. Het doel van het project Groendaken Bezuidenhout is om wijkbewoners die een groendak willen aanleggen, toegang te geven tot de benodigde kennis en waar nodig te helpen om de juiste stappen te zetten. Hij stelt vast dat er in de zaal voldoende animo is om te vergroenen. Hij nodigt de aanwezige wijkbewoners uit hun kennis en ervaringen te delen en bij vragen contact op te nemen met de werkgroep Duurzaam Bezuidenhout. ‘Bij het vergroenen van onze wijk komen we soms best wat beren op de weg tegen, maar laten we op dit moment vooral proberen om niet in drempels maar in oplossingen te denken. Doen we dat samen, dan wordt het einddoel een stuk makkelijker realiseerbaar.’