Jaarlijks organiseert Stichting 3 maart ’45 een officiële herdenking van het vergissingsbombardement van 3 maart 1945 voor de slachtoffers, hun familie en wijkbewoners, samen met bewoners en organisaties binnen de wijk en de stad Den Haag.
Hieronder leest u verslagen van de herdenkingen tot en met 2015, in het bijzonder de herdenking van 1955 en vanaf 2010. Van de herdenkingen vanaf 2016 vindt u fotoverslagen op de pagina Nieuws.

Herdenking 2015: het verhaal van het bombardement verder vertellen
In 2015 is het zeventig jaar geleden dat er bommen op de wijk Bezuidenhout vielen. Veel bewoners, zeker de jongeren maar ook nieuwkomers in de wijk, zal die ramp van toen nu niet veel zeggen. Ook zien we jaarlijks oudere wijkbewoners, ooggetuigen, samen met hun familie terugkeren naar de plek om te vertellen en te herdenken. Als Stichting hebben we ons de volgende vraag gesteld: hoe kunnen we het verhaal van wat er op 3 maart 1945 is gebeurd, het beste blijven vertellen? Op school, in de kerken, op straat, samen met winkels en bedrijven, in de wijk, op het web? Voor ooggetuigen, slachtoffers en hun familie, kinderen en jongeren, wijkbewoners – oud en nieuw?
Samen met wijkbewoners, de gemeente en organisaties in de wijk hebben we een antwoord gevonden in de vorm van verschillende activiteiten: een historische wandelroute langs informatieborden door de wijk, een lespakket voor basisscholen en lezingen voor volwassen bij het Historisch Informatiepunt (HIP) in de Bibliotheek Haagse Hout, een film over bijzondere karakteristieke van Bezuidenhout door de Haagse Amateur Filmclub (HAF) en themawandelingen door het Haagse Bos en de wijk onder leiding van externe gidsen. Daarnaast hebben we een aparte website (wwwbb45.nl) gemaakt met achtergrondinformatie over het vergissingsbombardement en het straatbeeld van deze Haagse wijk met allure. Hier kunt u allerlei foto’s, filmpjes, artikelen, bijeen verzameld uit allerlei bronnen. Bij de ontwikkeling van deze activiteiten hebben we bijdragen in natura en financieel gehad van onder andere het Haags Gemeentearchief, de gemeente Den Haag, Bibliotheek Haagse Hout, bedrijven in de wijk, Fonds 1818 en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

3 maart 2013: het vergissingsbombardement leeft nog steeds
Afgelopen zondag 3 maart hebben vele mensen stilgestaan bij de slachtoffers van het vergissingsbombardement op de wijk Bezuidenhout op 3 maart 1945. Ondanks dat het 68 jaar geleden is, leeft het nog steeds onder de mensen. Velen komen ook van ver buiten Den Haag om aanwezig te zijn. In de kerkdienst hield pastoor Rob Kurvers van de Driekoningenparochie een overweging waarin een sterke relatie te vinden is tussen het (leed van het) verleden en het heden. Het laat helaas zien dat er nog steeds aanleiding is om stil te blijven staan voor vrede en verzoening, waar ook in de wereld. Het Cross of Nails is tijdens de dienst overgedragen aan de katholieke kerk, alwaar elke woensdagmiddag na de mis van 12.30 uur de Litanie van Verzoening wordt gebeden in de Goede Raadkerk aan de Bezuidenhoutseweg 157. Na de kerkdienst werden de bloemenkransen gelegd onder grote belangstelling van vele mensen uit de wijk en mensen die het bombardement hebben meegemaakt. Elk jaar zien we nieuwe gezichten en zijn enigszins geraakt door de aanwezigheid van zoveel belangstellenden. De jonge leden van de Scouting Haagse Hout zorgden weer voor een gepaste assistentie met het aanreiken van de soms zware kransen. De herdenking werd afgesloten in het Koninklijk Conservatorium met een muzikaal optreden van Les Vents Atlantiques (www.lesventsatlantiques.com). En ook hier konden alle genodigden rekenen op een warm welkom met koffie/thee en broodjes, elk jaar uitstekend verzorgd door de korfbalvereniging GKV uit de wijk.

Leerlingen Zandvlietcollege verwerkten het bombardement in woord en beeld (2013)
Bij de herdenking waren persoonlijke werkstukken van leerlingen van het Zandvlietcollege te zien in de Christus Triumfatorkerk. Journalist Patrick Regan van het lokale Bezuidenhout Nieuws en zelf oud-leerling zocht de leerlingen op bij de voorbereiding en schreef het volgende:
‘De leerlingen 3VWO van het Zandvlietcollege hebben net als iedere week om 13:15 uur geschiedenisles. Alleen valt er vandaag in het geschiedenislokaal geen ziel te bekennen. Even verderop in het tekenlokaal is het daarentegen een drukte van jewelste. Onder het toeziend oog van docent geschiedenis Rita Kwint zijn leerlingen druk bezig met het maken van tekeningen, strips en een maquette, of het zoeken van foto’s op het internet. In de producten geven de leerlingen hun eigen interpretatie van wat ze tijdens de geschiedenisles over het bombardement op Bezuidenhout hebben gehoord. Emma Schaafsma en Thimo Verbrugge bereiden een interview voor met iemand die het bombardement zelf heeft meegemaakt. Thimo: ‘Het is wel enorm bijzonder dat iemand ons hierover wil vertellen. Voor hem is het natuurlijk ook een nare gebeurtenis, dus het kan niet makkelijk zijn erover te praten. Rita Kwint wijst erop dat veel leerlingen van het Zandvlietcollege niet in Bezuidenhout wonen en daarom al überhaupt niet weten wat er in deze wijk is gebeurd. ‘Een van de belangrijke aspecten van dit project is dat het leerlingen inzicht geeft in de gevolgen van een stukje geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog voor mensen en dat ze zich bewust worden van hun omgeving. De meeste leerlingen zouden het normaal misschien niet eens doorhebben, maar bijna elke dag zijn ze in wijk op weg naar school of de AH in de Theresiastraat waarin heel veel straten helemaal of gedeeltelijk zijn gebombardeerd en waarbij honderden mensen het leven hebben verloren.’

4 maart 2012: Terugblik 67 jaar herdenking
Op zondag 4 maart 2012 werd het bombardement op de wijk Bezuidenhout van 3 maart 1945 herdacht ter nagedachtenis van de vele slachtoffers en getroffenen 67 jaar geleden door de Engelse bommen en de grote brand die daarop volgende. De herdenking begon met een herdenkingsdienst van de kerken uit Bezuidenhout in de Christus Triumfatorkerk, waarbij het Anglikaanse koor voor een muzikale bijdrage zorgde. Daarna vertrokken we met de genodigden naar het monument Juliana van Stolberg aan de Koningin Marialaan voor een bloemenhulde, met onder andere kransleggingen door de burgemeesters van Den Haag, Leidschendam-Voorburg en Wassenaar. Het plein om het beeld was omringd met vele belangstellenden voor een eerbetoon. De scouting Haagse Hout verleende op gepaste wijze assistentie. Daarna vertrok een stoet van gasten naar het Koninklijke Conservatorium voor een prachtig herdenkingsconcert met muziek op piano en cello. Na afloop bleven mensen nog lang met elkaar praten om elkaars herinneringen te vertellen over het bombardement en het leven in de Haagse wijk in die tijd. Ze werden daartoe aangesproken door een tentoonstelling van gedichten, fotoreportages en herdenkingsposters van kinderen uit groepen 7 en 8 van de basisscholen Nutsschool Bezuidenhout en Liduinaschool uit de wijk.

6 maart 2011: Terugblik 66 jaar herdenking
Bij de jaarlijkse herdenking konden wij een groot aantal belangstellenden verwelkomen. Onder hen de drie burgemeesters van de gemeenten Den Haag, Leidschendam-Voorburg en Wassenaar en vertegenwoordigers van de Gouverneur der Residentie, de Britse ambassade, de Stichting ’40-’45 en plaatselijke kerken en organisaties. De dag begon met een herdenkingsdienst in de Christus Triumfatorkerk met aan het begin het verhaal van mevrouw Driesprong over hoe haar ouders het bombardement hebben beleefd terwijl zij buiten Den Haag verbleef. In de dienst werd verder stil gestaan bij de slachtoffers van oorlogen over de wereld. Het Cross of Nails, een bijzonder kruis van de Kathedraal van Coventry dat symbool staat voor vrede en verzoening, werd overhandigd aan een vertegenwoordiger van de katholieke kerkgemeenschap in het Bezuidenhout: de Driekoningenparochie. Om solidair met elkaar te zijn bidden overal ter wereld elke week mensen samen voor vrede en verzoening; ook in onze wijk in de O.L. Vrouw van Goede Raadkerk op woensdagmiddag na de viering van 12.30 uur.
Na afloop van de dienst vertrok het gezelschap naar de Koningin Marialaan voor de bloemenhulde bij het beeld Juliana van Stolberg. In bijzijn van enkele honderden belangstellenden werden kransen gelegd. Dit jaar waren voor het eerst ook vertegenwoordigers van de Royal Airforce Association aanwezig. De Scoutinggroep Haagse Hout verleende, zoals gebruikelijk, haar medewerking bij de kranslegging.
Ter afsluiting werd een prachtig herdenkingsconcert opgevoerd in het Koninklijk Conservatorium. Het concert werd verzorgd door Accademia dell’Arcadia, een ensemble waarin het instrument de Recorder, een in de Middeleeuwen vaak gebruikte Engelse fluit, in tijd van de barok centraal staat. Op het programma stond muziek uit de 18e eeuw van Bach, Quantz, Telemann, Schultze en Hasse. De dag werd afgesloten met een gezellige ontmoeting van oude en huidige buurtbewoners onder het genot van koffie en thee met broodjes. We kunnen terugkijken naar een mooie herdenking.

2011: Zandvliet scholieren maken folder ‘Cross of Nails in Bezuidenhout’
In het kader van een maatschappelijke stage hebben in 2011 twee scholieren van het Zandvlietcollege, Hans Dekker en Rahim Iqbal, een mooie folder gemaakt en daarmee zich ingezet voor meer bekendheid over de relatie van het bombardement op het Bezuidenhout en het Cross of Nails van de Bezuidenhoutse kerken.
Het Cross of Nails is een kruis gemaakt van twee spijkers die afkomstig zijn uit de gebombardeerde kathedraal van Coventry uit Engeland. Het kruis staat symbool voor het schenken van vrede en verzoening over de hele wereld. Sinds 1995 hebben de Bezuidenhoutse kerken dit kruis vanuit Coventry mogen ontvangen. Elk jaar wordt bij de herdenking rond 3 maart 45 in de kerkdienst stilgestaan bij de ellende die oorlog kan veroorzaken over de wereld, maar ook dat we samen kunnen inzetten en bidden voor vrede en verzoening onder de mensen. Hier vertellen Hans en Rahim hun verhaal.
In het afgelopen voorjaar zijn wij, Hans en Rahim, twee 16-jarige scholieren van het Zandvlietcollege, bezig geweest met het ontwikkelen van een folder over het bombardement van 3 maart 1945 en het Cross of Nails. Dit deden wij in het kader van de maatschappelijke stage die wij liepen bij de Christus Triumfatorkerk en Stichting 3 maart 1945. Deze maatschappelijke stage is een verplicht onderdeel van het lesprogramma van maatschappijleer voor 4-vwo- en 4-havo-leerlingen, die door vrijwilligerswerk te verrichten een steentje bijdragen aan onze maatschappij.

Het doel van het maken van deze folder was om meer kennis over het bombardement te verspreiden onder alle inwoners van Bezuidenhout, dus niet alleen de oudere generatie. Ook probeerden wij met de folder dit stukje geschiedenis niet verloren te laten gaan, en zo de vanzelfsprekendheid van oorlog en geweld te doorbreken. In de folder worden de belangrijkste dingen met betrekking tot het bombardement beschreven en wordt het belang van het Cross of Nails uitgelicht.

Het verhaal van het Cross of Nails in Bezuidenhout hebben wij mogen verder vertellen in de kerkdienst rond 4 mei in de Christus Triumfatorkerk en bij de Taizéviering in de Nationale Vredesweek in september in de Goede Raadkerk. Het was een mooie belevenis voor ons om het project op deze wijze ook zo af te sluiten. Wij bedanken Berrit Bootsma (Triumfatorkerk) en Lia van den Broek (Stichting 3 maart ’45) voor hun begeleiding. De folder is o.a. te vinden in de Christus Triumfatorkerk, de OLV van Goede Raadkerk, Bibliotheek Haagse Hout en het stadsdeelkantoor Haagse Hout.                           Hans Dekker en Rahim Iqbal

7 maart 2010: Terugblik 65 jaar herdenking
Afgelopen maart was het alweer 65 jaar geleden dat de wijk het Bezuidenhout werd opgeschrikt door een groot bombardement. Zondag 7 maart jl. vond de jaarlijkse herdenking plaats en konden wij een groot aantal belangstellenden verwelkomen. Onder hen de drie burgemeesters van de gemeenten Den Haag, Leidschendam-Voorburg en Wassenaar en vertegenwoordigers van de Gouverneur der Residentie, de Britse ambassade, de Stichting ’40-’45 en plaatselijke kerken en organisaties. De dag begon met een viering in de Christus Triumfatorkerk waar burgemeester Jozias van Aartsen in een korte toespraak wees op de herkenbare plekken in de wijk die herinneren aan de grote verwoesting. In de viering werd verder stil gestaan bij de slachtoffers van oorlogen over de wereld. Het Cross of Nails, een bijzonder kruis van de Kathedraal van Coventry dat symbool staat voor vrede en verzoening, werd overhandigd aan de vertegenwoordigers van de protestante kerkgemeenschap in het Bezuidenhout. Om solidair met elkaar te zijn bidden elke vrijdag overal ter wereld mensen voor vrede en verzoening; ook in onze wijk in de Christus Triumfatorkerk om 12.30 uur.

Na afloop van de viering vertrok het gezelschap naar de Koningin Marialaan voor de bloemenhulde bij het beeld Juliana van Stolberg. In bijzijn van enkele honderden belangstellenden werden kransen gelegd; de bloemenhulde verliep traditiegetrouw in stilte. De Scoutinggroep Haagse Hout verleende, zoals gebruikelijk, haar medewerking bij de kranslegging.

Ter afsluiting werd een prachtig herdenkingsconcert opgevoerd, dit keer gehouden in het atrium van het kantoorcomplex CentreCourt. Het concert werd verzorgd door het Residentie Saxofoonkwartet met een repertoire uit de 19e en 20e eeuw. De saxofoon is vooral bekend geworden via de jazz- en amusementsmuziek uit begin 20e eeuw. Het Residentie Saxofoonkwartet liet horen dat de sax ook prachtig klinkt in arrangementen van muziek van andere periodes. De dag werd afgesloten met een gezellige ontmoeting van oude en huidige buurtbewoners onder het genot van koffie en thee met broodjes. We kunnen terugkijken naar een mooie herdenking.

17 februari 2010: Gedenksteen voor slachtoffers op algemene begraafplaats Voorburg
Vijfenzestig jaar na het verwoestende bombardement op het Haagse Bezuidenhout hebben circa dertig slachtoffers, die geborgen zijn in een massagraf op de Voorburgse algemene begraafplaats aan de Parkweg, een indrukwekkend gedenkteken gekregen. Het monument, gemaakt door de bekende Voorburgse kunstenaar Frans Kockshoorn, is in februari jl. officieel onthuld. Tijdens de plechtigheid op de onlangs gerenoveerde begraafplaats stonden wethouder Eppe Beimers en voorzitter Hans Verbunt van de Stichting 3 maart ’45 stil bij de slachtoffers. Voorburg speelde 65 jaar geleden een grote rol bij de verzorging van de vele zwaargewonden uit Den Haag. Tijdens de recente renovatie van de begraafplaats besloot de gemeente de door ouderdom aangetaste bomen te vervangen door een passend monument met de symbolische naam ‘De helpende hand’. Een ander gedenkteken dat herinnert aan de fatale bommenregen, is te zien in de gevelmuur van het fraaie gemeentehuis aan de Herenstraat te Voorburg.

2004: Gedenkteken eerste V2-lanceringen in Wassenaar
Bij gelegenheid van de zestigjarige herdenking van de eerste V2-lanceringen vanuit Wassenaar en het neerstorten van de V2 in de Londense wijk Chiswick heeft de burgemeester van Wassenaar op 8 september 2004 een gedenkteken met plaquette onhuld op de plek van de eerste lancering van een V2 vanuit Wassenaar richting London. Dit is het grasbegroeide veldje tussen de bomen in de lus die gevormd wordt door de kruising van de rijbanen van de Koekoekslaan met de Konijnenlaan. De onthulling vond tijdens een sobere plechtigheid plaats waarbij zowel raadsleden, een vertegenwoordiger van de buurtvereniging, als enkele vertegenwoordigers van groeperingen van geïnteresseerden aanwezig waren.

Op dezelfde dag, 8 september, werd ook een gedenkteken onthuld in de Londense wijk Chiswick waar deze V2 raketten neerkwamen. Dit gedenkteken staat aan de Stavely Rd (eastern end). Om 18.44 uur (d.w.z. 17.44 uur Nederlandse tijd), het tijdstip van de inslag, werd een minuut stilte in acht genomen. Zie ook het verslag en de toespraken op de Chiswick website en deze foto’s

In 2004 was het 60 jaar geleden, dat de eerste twee V2-raketten vanuit Wassenaar werden gelanceerd naar Londen. Een van de raketten stortte neer in de Londense wijk Chiswick. De Battlefield Trust uit Chiswick wilde deze belangrijke gebeurtenis herdenken met het planten van een kersenboom zowel in Londen als in Wassenaar. Het initiatief van het planten van de kersenboom en de gedenksteen is afkomstig van de Stichting V2Platform ondersteund door de Stichting Wassenaar ’40-’45, de Stichting 3 Maart ’45 en de Battlefield trust. De Battlefield Trust wijst op het leed, dat Wassenaar en Londen hebben ondervonden van de V2-lanceringen. Bij de eerste V2-aanval vielen drie doden en zeventien gewonden te betreuren. Dit was het begin van een strijd, waarbij in Engeland alleen al 2600 personen om het leven kwamen.

Deze boom is het symbool van een gemeenschappelijke band tussen de twee gemeenschappen en een belangrijk gedenkteken aan deze vreselijke gebeurtenis. (Zie ook www.v2platform.nl)

Herdenking 1955

Het Vaderland, 3 maart 1955: Morgen plechtige herdenking en kranslegging
Zij, die het leven lieten bij het bombardement op het Bezuidenhout, zullen morgen, 3 Maart 1955, worden herdacht. Op de Algemene Begraafplaats aan de Kerkhoflaan zal burgemeester Schokking bij het monument ter nagedachtenis aan hen die omkwamen, een krans leggen. Dit zal om half elf gebeuren. De plechtigheid wordt omlijst door de Koninklijke ‘s”Gravenhaagse politiemuziekvereniging, ‘Onderling Kunstgenot” en het Koninklijk Mannenkoor “Die Haghe Sanghers”. Om half elf precies zal de politiemuziekvereniging het “Dans l’éternité” van. J. Furgot inzetten. Het Koninklijk mannenkoor “Die Haghe Sanghers” brengt hierna ‘0, bone Jesu” ten gehore. Nadat burgemeester Schokking een krans aan de voet van het monument heeft gelegd, zal een deputatie uit de Haagse jeugd bloemen neerleggen. Na afloop van deze ceremonie zullen bazuinen het “Last Post” doen weerklinken. Die Haghe Sanghers brengen vervolgens ,,0, Nederland! Let op U saeck” uit Valerius Gedenckklank. Onderlink Kunstgenot speelt hierna ‘0, God onze Hulp’. en mannenkoor en orkest besluiten de herdenkingsbijeenkomst gezamenlijk met het zesde couplet van het Wilhelmus.

Na afloop van de plechtigheid bestaat gelegenheid bloemen bij het monument neer te leggen.